جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در دین اسلام و علوم انسانی
از جهت دیگر امر به معروف و نهی از منکر یک شمولی دارد که به مناسبت‌هایی در کلام هم مطرح شده است، در دلیل اول عقلی که برای امر به معروف و نهی از منکر می‌گوییم معلوم می‌شود که چرا این بحث در کلام هم مطرح شده است. یک مقدار بعد اعتقادی هم پیدا کرده است که آیا امرونهی خدا، امرونهی‌ای که می‌گوییم و در اسلام وجود دارد، واجب است؟ آیا بر خدا امرونهی واجب است؟ امرونهی خدا اگر واجب است یعنی چه؟ به این تناسب و بعضی تناسب‌های دیگری که در دلیل اول عقلی خواهیم گفت.
پس امر به معروف و نهی از منکر در منظومه علوم دینی و علوم دیگر هم یک جریان کلامی دارد، از یک جهت و یک جریان تفسیری؛ زیرا چندین آیه در قرآن درباره امر به معروف و نهی از منکر وجود دارد و لذا تفاسیر در باب امر به معروف و نهی از منکر در مجموع مطالب زیادی را بیان کرده‌اند. جریان فقهی واضح و بارز دارد. یک جریان اخلاقی هم طبعاً دارد که گاهی در کتب اخلاق هم می‌آید و جالب این است که طبق آنچه که نقل شده است، در مصباح المتهجد هم حتی امر به معروف و نهی از منکر را به‌عنوان اعمال عبادی هم آورده است.
از طرف دیگر در حوزه علوم انسانی هم اگر بخواهیم جایگاه امر به معروف و نهی از منکر را پیدا کنیم، در حوزه علوم انسانی، امر به معروف و نهی از منکر در ساحت تعلیم و تربیت جایگاه دارد و به نظر می رسد چنین جایگاهی امری روشن باشد. ولی علاوه بر آن در جامعه‌شناسی و روان‌شناسی و مردم‌شناسی و علوم سیاسی و حتی مدیریت و حقوق هم از جایگاه ویژه برخوردار است؛ بنابراین باز از لحاظ شمول امر به معروف و نهی از منکر در علوم اسلامی هم دارای چند ساحت است که هر کدام لازم است به تنهایی بررسی و بحث شود. در علوم انسانی هم تقریباً در شش، هفت رشته اصلی علوم انسانی امر به معروف ونهی از منکر دارای مباحث است. در مردم‌شناسی؛ اینکه این سنت در مردم‌شناسی چه جایگاهی دارد؟ در جامعه‌شناسی همین طور بحث های مغتنمی را دارد. در علوم سیاسی و در علم حقوق و مدیریت همین‌طور دارای بحث است؛ بنابراین امر به معروف ازاین‌جهت هم در علوم اسلامی و علوم انسانی دارای جایگاه مهمی است. منتها خواستگاه اصلی امر به معروف و نهی از منکر در علوم اسلامی، فقه است و به نظر بنده جایگاه اصلی آن در علوم انسانی، حقوق و تعلیم و تربیت است
درس خارج فقه تربیتی ۹۲/۰۷/۱۶