به گزارش خبرگزاری فرهنگسرای معروف به نقل از پایگاه نسیم آنلاین، سعید جلیلی عضوشورای امنیت ملی در گفتگویی مفصل به بیان دیدگاه های خود در مورد مسائل مختلف از جمله دولت سایه پرداخته است.
بخشی از متن مصاحبه
به عنوان جریانی که مدعی انقلاب اسلامی هستیم باید تفاوتی بین اندیشه ما و اندیشه سیاسی ای که امروز در غرب هست، وجود داشته باشد . تفاوت هایی به لحاظ مبنایی داریم که موضوع رساله دکتری بنده هم همین بود: بنیان اندیشه سیاسی اسلام در قرآن و در آنجا هم به همین پرداختم. این تفاوت اندیشه سیاسی باید در عمل ما هم بروز داشته باشد و فقط شعار نباشد و اگر ما صادق باشیم باید رفتارمان هم مبتنی بر گفتارمان باشد. دولت و جامعه هر کدام کارویژه هایی دارند که یکی از تفاوت های جدی اندیشه سیاسی اسلام با دیگران این است که بسیاری از کارویژه هایی که دولت و جامعه عهده دار هستند، مشترکند و این طور نیست که تفکیک شده باشند. « جامعه مدنی» که در غرب مطرح می شود، یعنی تفکیک بین جامعه و دولت، که ما در اسلام شکل تکامل یافته آن را داریم که همان کارویژه های مشترک دولت و جامعه است یعنی اگر می گوید: «قل امر ربی بالقسط» از آن طرف هم می گوید: «لیقوم الناس بالقسط». اصلا وظایف دولت وقتی می تواند خوب محقق شود که مردم هم نسبت به دولت احساس مسئولیت کرده و قیام کنند که در جامعه ما کمتر بدان پرداخته شده است. در غرب هم کتاب هایی در این زمینه تحت عنوان «وظیفه سیاسی» نوشته شده که در جامعه علمی ما کمتر به آن پرداخته شده است. به این دلیل دولت و مردم وظیفه ای مشترک دارند، چون می خواهند با هم به فرجامی مطلوب برسند. دولت باید در خدمت جامعه باشد تا شما را به آن نقطه مطلوب برساند. آن نقطه مطلوب هم با دولت تنها محقق نمی شود، یعنی اگر مردم پای کار نیایند و نقش اجتماعی و سیاسی خود را ایفا نکنند اصلا شکل نمی گیرد.
دولت سایه در اندیشه دینی با دولت سایه در اندیشه غربی تفاوت دارد
در این اندیشه، مردم و دولت وظایف مشترکی دارند و اینگونه نیست که شما حتما مسئولیتی رسمی داشته باشید تا برای آن وظیفه قیام کنید. این طور نیست و همه وظیفه دارند. این طور نیست که شما حتما باید در قوه قضائیه باشید تا نسبت به عدالت قیام کنید. «لیقوم الناس بالقسط» یعنی شما هرجا که هستید وظیفه دارید برای عدالت در چارچوب قانون قیام کنید. بر همین مبناست که مفاهیمی مانند نهی از منکر و امر به معروف شکل پیدا می کند، یعنی اگر وظایفی نظام اسلامی دارد، این فقط وظیفه دولت نیست، بلکه وظیفه مردم هم هست که در چارچوب قانون نسبت به آن قیام کنند و وظیفه شان را انجام دهند. این طور نیست که برای رسیدن به آن نقطه مطلوب، این وظایف فقط به عهده دولت باشد. «دولت سایه» در این چارچوب و در این پارادایم مفهوم خاص خود را دارد و با آنچه در غرب گفته می شود، فرق دارد اما شاید تعبیر روشن تر آن، «دولت شاهد» باشد که در مفهوم دینی داریم. «لیکون الرسول شهیدا علیکم و تکونوالشهدا على الناس». اگر اصل بر این است که وظایفی وجود دارد که باید انجام شود تا شما به آن نقطه مطلوب برسید، پس در اینجا سایر چیزها فرع قرار می گیرد و دیگر کسی نباید دنبال این باشد که اگر من قدرت داشتم و دست من بود، فلان کار را می کردم وگرنه به من چه! و آن کسی که مسئولیت دارد خودش تنها برود و آن کار را انجام بدهد، یعنی فردی اگر قدرتی نداشت، تبدیل به عنصری بی تفاوت و منفعل شود و بگوید به هر کسی که رای داده اند، آن فرد برود و آن کار را انجام دهد. هم مردم، هم همه کسانی که در این عرصه ادعا دارند باید کمک کنند؛ لذا در این چارچوب آن اندیشه متعالی خود را نشان می دهد. تعبیر حضرت امیر علیه السلام هم همین است که اگر کاری دارد از س مت ما صورت می گیرد، این رقابت برای قدرت نیست و برای ثروت اندوزی نیست، بلکه این فعالیت و حرکتی که در چنین جامعه ای صورت می گیرد، برای چهار هدف اصلی است که حضرت در آنجا بیان می کنند: «لنرد المعالم من دینک و نظهر الإصلاح فی بلادک حتی با من المظلومون من عبادک و تقام المعطله من حدودک» و چنانچه قدرت هم در دست کسی نبود باید این حرکت و کمک مستمر وجود داشته باشد و اتفاقا وقتی برای دوره ای کوتاه ، حکومت در دست حضرت امیر قرار می گیرد، ایشان از مردم همین را می خواهند که نروند کنار و بگویند حالا امیرالمومنین که از او خاطرجمع هم هستیم مسئول شده است و ما دیگر برویم بنشینیم، بلکه می فرمایند «فلاتکفوا عن مقاله بحق اومشوره بعدل» حالا اگر حقی را می بینید باید بگویید یا در زمینه تحقق قسط و عدل اگر مشورتی می توانید بدهید.
این نگاه مبنایی ما بود. حالا هر دولتی که منتخب مردم واقع می شود و می آید، این دولت باید کمک شود تا به آن هدف نزدیک شود. این خوب نیست که شما بگویید چون رقیب من پیروز شده پس من تکلیفی ندارم. ما یک روز را هم نباید از دست بدهیم تا به آن نقطه مطلوب جامعه برسیم. اگر شما دولتی را ببینید که دارد خوب عمل می کند و کارهای خوبی می کند و عهده دار وظایف سنگینی است، باید او را حتی اگر رقیب شما بوده، تشویق، تایید، کمک و پشتیبانی کنید. همه را هم به کمک او بیاورید و تقویت کنید و بگویید من هم اگر بودم، بنا بود همین کارها را بکنم، همچنان که اگر در جایی دیدید که دارد خطا می رود، وظیفه دارید که بیان کنید. درست مثل وقتی که ببینید یک نفر باماشین پنجر به راهی طولانی می رود. وظیفه دارید بگویید که بداند. شما هر مسیر خطایی را در حد فهم خود دیدید، در چارچوب قانون، اخلاق و شرع وظیفه دارید که متذکر شوید که این تصحیح، تقویت دولت است.
قسم سوم هم این است که شما اگر دیدید که دولتی کار خوبی انجام می دهد ولی ناقص، مثلا به اولویتی توجه ندارد، در اینجا هم باید تذکر داد که به آن تکمیل گویند. در مورد تشکیلات و سازمان دولت سایه و نحوه شکل گیری آن باید بگویم که این دولت، بیشتر از آنکه یک تشکیلات و سازمان باشد، یک گفتمان و حرکت است، یعنی هرکسی که در جامعه نسبت به روند کشور و انقلاب و مسائل مختلف احساس مسئولیت می کند، باید سایه به سایه در حد وسع خود تحولات را دنبال کند و سعی کند نقش و اثرگذاری مثبت داشته باشد؛ مثلا دهداری در یک روستا در حد وسع خود بخشی از یک روند را که دنبال می کند، تایید، بخشی را تصحیح و بخشی را تکمیل می کند. حالا ممکن است کسی در سطح ملی یا اقتصادی این کار را بکند، یعنی دولت سایه باید به حرکت گفتمانی برای همه آحاد جامعه تبدیل شود. دولت سایه، ملک طلق هیچ کسی نیست. هر کس به اندازه وسع خود از لحاظ فکری، اجرایی و … باید سعی کند تاثیرگذاری مثبت داشته باشد چون وظیفه دارد. ما فکر می کنیم اگر گفتمان دولت سایه یا به عبارت دقیق تر دولت شاهد در جامعه شکل بگیرد و بی تفاوت نباشیم، این به هر دولتی که سر کار باشد، کمک خواهد کرد.
به نظر ما این کار باعث می شود مردم از بسیاری چیزها که نسبت به آن نگران هستند و از آن رنج می برند مثل فساد، کمبودها و برخی نارسایی ها نجات پیدا کنند. صادقانه باید گفت که دولت به تنهایی نمی تواند با همه اینها مقابله کرده و همه موانع را بردارد، بلکه همه جامعه باید به شکل فعال، بانشاط و با توجه به دقت های لازمی که بعضا از بوروکراسی دولت برنمی آید، این کمک را انجام دهند، چون شاید حتی بوروکراسی دولت خود مانعی در این راه باشد. دولت وقتی می تواند نارسایی ها را بفهمد که جامعه بتواند به خوبی ایرادات را بیان کند.
متن کامل گفتگو را اینجا مطالعه فرمایید