از مجموع آیات و روایاتى که در موضوع امر به معروف و نهى از منکر وجود دارد، استفاده مى‌شود که اسلام مى‌خواهد همه افراد جامعه اسلامى، به گونه‌اى تربیت شوند که برابر رفتار هم دیگر احساس مسئولیت کنند و لذا خداوند متعال براى کسانى که این دو فریضه الهى را انجام مى‌دهند پاداش‌های مهمی را در نظر گرفته است و براى آنان ارزش فراوانى قائل است؛ از همین رو، برترى امت اسلامى بر دیگر امت‌ها را در گرو امر به معروف و نهى از منکر مى‌داند:
(کُنتُم خَیرَ اُمَّه اُخرِجَت لِلنّاسِ تَأمُرونَ بِالمَعروفِ وتَنهَونَ عَنِ المُنکَرِ)[۱]؛ شما بهترین امتى هستید که براى مردم پدیدار شده‌اید، امر به معروف و نهى از منکر مى‌کنید.
بنابراین، دریافت افتخار «بهترین بودن»، خود از مهم‌ترین پاداش‌هاى امر به معروف و نهى از منکر است؛ افزون بر این، قرآن کریم، پاداش‌هاى دیگرى نیز براى عمل به این دو فریضه در نظر گرفته که برخى از آن‌ها بدین شرح است:
فلاح و رستگارى
آیه ۱۰۴ آل عمران آمران به معروف و ناهیان از منکر را اهل رستگارى دانسته است؛ به بیان دیگر، دراین آیه، رستگارى مؤمنان بر امر به معروف و نهى از منکر متوقف است[۲]:
ولتَکُن مِنکُم اُمَّهٌ یَدعونَ اِلَى الخَیرِ ویَأمُرونَ بِالمَعروفِ ویَنهَونَ عَنِ المُنکَرِ واُولئِکَ هُمُ المُفلِحون؛و باید از میان شما گروهى [مردم را] به نیکى دعوت کنند و امر به معروف و نهى از منکر نمایند و آنان همان رستگاران اند.
از آیه ۱۶۵ اعراف ـ که به داستان اصحاب سبت پرداخته است ـ بر‌مى‌آید که در روبه رو شدن با منکر، کسانى از عذاب نجات یافته و رستگار مى‌شوند که امر به معروف و نهى از منکر کنند:
(فَلَمّا نَسوا ما ذُکِّروا بِهِ اَنجَینا الَّذینَ یَنهَونَ عَنِ السّوءِ واَخَذنَا الَّذینَ ظَـلَموا بِعَذاب بَـیس بِما کانوا یَفسُقون)؛پس هنگامى که آن چه را بدان تذکر داده شده بودند از یاد بردند، کسانى را که از کار بد باز مى‌داشتند، نجات دادیم و کسانى را که ستم کردند، به سزاى آن که نافرمانى مى‌کردند، به عذابى شدید گرفتار کردیم.
هود نیز بنى‌اسرائیل را نکوهش کرده که چرا در نسل هاى پیشین شما خردمندانى نبودند که مردم را از فساد باز دارند و آن گاه از نجات یافتن گروه و رستگارى اندکى از بنى‌اسرائیل که نهى از منکر کردند خبر داده است:
(فَلَولا کَانَ مِنَ القُرونِ مِن قَبلِکُم اولوا بَقِیَّه یَنهَونَ عَنِ الفَسادِ فِى الاَرضِ اِلاّ قَلِیلاً مِمَّن اَنجَینا مِنهُم)[۳]؛ پس چرا از نسل هاى پیش از شما خردمندانى نبودند که [مردم را] از فساد در زمین باز دارند؟ جز اندکى از کسانى که از میان آنان نجات شان دادیم.
پاداش اخروى
خداوند در آیه ۱۱۴ نساء، آمران به معروف و ناهیان از منکر را به دریافت اجر عظیم وعده داده است. هم چنین خدا مؤمنان را به برخوردارى از رحمت الهى و باغ هاى بهشت بشارت داده است:
(والمُؤمِنونَ والمُؤمِنـتُ بَعضُهُم اَولِیاءُ بَعض یَأمُرونَ بِالمَعروفِ ویَنهَونَ عَنِ المُنکَرِ ویُقیمونَ الصَّلوهَ ویُؤتونَ الزَّکوهَ ویُطیعونَ اللّهَ ورَسولَهُ اُولئِکَ سَیَرحَمُهُمُ اللّهُ اِنَّ اللّهَ عَزیزٌ حَکیم * وعَدَ اللّهُ المُؤمِنینَ والمُؤمِنـتِ جَنّـت تَجرى مِن تَحتِهَا الاَنهـرُ خــلِدینَ فیها ومَسـکِنَ طَیِّبَهً فى جَنّـتِ عَدن ورِضونٌ مِنَ اللّهِ اَکبَرُ ذلِکَ هُوَ الفَوزُ العَظیم)[۴]؛مردان و زنان با ایمان، دوستان یکدیگرند که امر به معروف و نهى از منکر مى کنند و نماز را برپا مى‌کنند و زکات مى‌دهند و از خدا و پیامبرش فرمان مى برند. آنانند که خدا به زودى مشمول رحمت شان قرار خواهد داد که خدا توانا و حکیم است. خداوند به مردان و زنان با ایمان باغ‌هایى داده
است که از زیر [درختان] آن نهرها جارى است. در آن جاودانه خواهند بود و نیز خانه‌هاى پاکیزه در بهشت هاى جاودان [به آنان وعده داده است] و خشنودى خدا بزرگ تر است. این است همان کامیابى بزرگ.
منابع و پی‌نوشت‌ها:
[۱]. همان، آیه ۱۱۰.
[۲]. مجمع البیان، ج ۲، ص ۸۰۷ .
[۳]. هود، آیه ۱۱۶.
[۴]. توبه، آیه ۷۱-۷۲.
برگرفته از کتاب پرسمان قرآنی امربه معروف و نهی از منکر
یادداشت از: محمدتقی حسین پور