به گزارش خبرگزاری فرهنگسرای معروف روابط عمومی پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر گفتگویی را با حجه الاسلام والمسلمین دکتر عباسعلی امیری رئیس پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر انجام داده که توجه شما را به خواندن آن جلب می کنیم.
- لطفا ابتدا کلیتی راجع به پژوهشکده و جایگاه آن در احیای دو فریضه امر به معروف و نهی از منکر برای خوانندگان بفرمائید.
پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر در میان مراکز پژوهشی از این مزیت نسبی برخوردار است که به صورت تخصصی درباره یکی از فروعات مهم دین اسلام به تحقیق بپردازد. سابقه پژوهشکده نشان می دهد در مسیر احیای فریضه امر به معروف و نهی از منکر توانسته به نحو مطلوبی موثر واقع شود. با این وجود رویکردهای پژوهشی گذشته نیاز به تکمیل و بازسازی دارد.
- به نظر جنابعالی رویکرد پژوهشی در حوزه امر به معروف و نهی از منکر، تابحال چگونه بوده؟
پژوهش در ساحت امر به معروف و نهی از منکر دارای سویه های مختلف و متنوع است، علی رغم این به طور نسبی می توان غالب پژوهش ها در زمینه امر به معروف و نهی از منکر را به دو دسته انتزاعی و انضمامی تقسیم نمود. پژوهش های انتزاعی با اینکه لازم و ضروری اند؛ اما به جهت ساخت درونی کمترین ارتباط را با مسائل عینی دارند و بیشتر ناظر به رویکردهای کلی و بنیادی هستند، در صـورتی که پژوهش های انضمامی از رویکردی با کلیت کمتر و بیشتر عینی برخوردارند و به نوعی می توان گفت ناظر به حل مسائل عینی هستند.
- با این مقدمه رویکرد جدید پژوهشکده چیست؟
رویکرد پژوهشی جدید پرداختن به بحث امر به معروف و نهی از منکر از منظر علوم انسانی به منظور حل مسئله است.
دو امر پیش از هر امر دیگری در رویکرد مذکور باید مد نظر قرار گیرد. یکی تعیین جایگاه امر به معروف و نهی از منکر در میان موضوعات علوم است که نتیجه آن امکان دسترسی به نقش جامع امر به معروف و نهی از منکر در ساحت علوم است که نخستین پیامد مشخص آن فراهم شدن زمینه ساخت علمی امر به معروف و نهی از منکر می باشد.
بنابراین هنگامی که جغرافیای امر به معروف و نهی از منکر و نسبت آن در میان علوم و دستاوردهای بشری مشخص گردید زمان پرداختن به ساز و کارهای تحقق و تعیین الگوی های رفتاری مناسب است که نتیجه آن نحوه تحقق امر به معروف و نهی از منکر در حوزه های مختلف است. در حقیقت با تکیه بر دستاوردهای علمی حاصل از چنین فعالیت های پژوهشی ای می توان به حل مسائل عینی و انضمامی جامعه نگاه خوشبینانه داشت.
- با وجود ظرفیتی که جنابعالی برای موضوع امر به معروف و نهی از منکر بیان فرمودید، این موضوع چه جایگاهی در میان فقه و علوم انسانی دارد؟
مقوله امر به معروف و نهی از منکر به جهت قابلیت پیشگیرانه و کنترلی، توانایی این را دارد که به عنوان مقوله ای فرا نظام در تمام نظامات فقهی نقش ایفا کند. اما لازمه چنین نقش برجسته ای نمایان شدن کارکرد ابعاد پیدا و نهان آن است. به منظور دستیابی به ابعاد مذکور می بایست در امر تحقیق موضوع محور و مسئله محور پیشرفت. به عنوان نمونه در روانشناسی موضوعی وجود دارد به نام «خود کنترلی» که زمینه مناسبی، برای تحقیق با مبحث امر به معروف و نهی از منکر فراهم می کند. به عبارت روشن تر در روایات فراوان دیده می شود که معصومین (ع) بیان می فرمایند فردی درصدد امر به معروف و نهی از منکر است علاوه بر اینکه لازم است معرفت به معروف ها و منکرها داشته باشد باید عامل به آنها نیز باشد. به عنوان مثال روایتی از حضرت امیر (ع) به این صورت وارد شده است که در آن می فرمایند «….یأمر بالمعروف و یأتمر به و نهی عن المنکر و ینتهی عنه….» در واقع این دسته از تعابیر در روایات پرسشی را پیش روی ما قرار می دهند که عامل بودن به معروف ها و اجتناب از منکرها چه کارکردهای روان شناسانه ای در بهبود سلامت روانی افراد و بهبود الگوهای رفتاری آنها دارد. یا در مبحث جامعه شناسی موضوع «کنترل اجتماعی» و «مسئولیت پذیری» فردی و گروهی را به عنوان موضوعات قابل بررسی می توان نام برد یا در مبحث روانشناسی اجتماعی مقوله «هم نوایی» که از اهمیت فراوانی برخوردار است را زمینه تحقیق و پژوهش قرار داد. همه موارد مذکور در زمره موضوعاتی هستند که می توانند زمینه ساخت علمی امر به معروف و نهی از منکر را با توجه به مبانی که از آن بر آمده است، فراهم کند. به همین صورت در ناحیه مسائل عینی جامعه لازم است پژوهش هایی کاربردی انجام پذیرد به عنوان نمونه نگاه کنید به الگوهای رفتاری که به آمران به معروف توصیه می شود غالب توصیه های مذکور زمینه های رفتاری مخاطب و تنوع رفتاری آنها را در نظر نمی گیرد. از این رو می توان گفت عمده راهکارهای مواجهه با فردی که منکری را انجام می دهد مبتنی بر نوعی تجربه شخصی و غیر کارشناسانه است که به جهت فقدان پیوست های روان شناسانه و جامعه شناسانه ممکن است در دراز مدت آسیب زننده هم باشد.
– به طور خلاصه فعالیت های پژوهشی جدید در مرکز را به همراه فرآیند اجرایی آن توضیح بفرمایید؟
در پژوهشکده سعی بر این است که با توجه به اولویت های پژوهشی طرح های پژوهشی را به سر انجام برسانیم که خروجی آنها به صورت کتاب، مقاله یا نشست های تخصصی خواهد بود. علاوه بر این همایش های ملی در رابطه با امر به معروف و نهی از منکر برگزار کنیم و همچنین از ظرفیت های پژوهشی مراکز دیگر در قالب طرح های پژوهشی یا پایان نامه حمایت کنیم. دو مسئله را هم نباید از نظر دور داشت یکی ایجاد ارتباط میان محققان این حوزه به منظور هم افزایی علمی است که لازمه آن ایجاد شبکه ای نخبگانی از پژوهش گران حوزه امر به معروف و نهی از منکر است و دیگری تبدیل کردن مقوله امر به معروف و نهی از منکر به مسئله نخبگانی که امر دوم کار نسبتا دشواری است که ان شا الله در صدد انجام آن هستیم.