روز دوشنبه ۱۵ مهرماه ۱۳۹۸ نشست «مسئولیت اجتماعی و پیشگیری از آسیب های اجتماعی با رویکرد اسلامی» با حضور حجت‌الاسلام دکتر مهدی امیدی و حجت الاسلام دکتر داود مهدوی زادگان با همکاری پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر و موسسه مطالعات اجتماعی دانشگاه تهران در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد.
در ابتدای نشست حجت الاسلام دکتر مهدوی زادگان به بررسی موضوع مسئولیت پذیری دانشگاه در قالب طرح سه پرسش پرداخت و گفت: ما بعد از انقلاب اسلامی در حال تجربه دو دانشگاه هستیم که به موازات هم پیش می روند و هر کدام یک آثار و ثمراتی دارند. یک دانشگاه مسئول و دیگری دانشگاه خودبنیاد که هر دو مقابل هم قرار دارند.
اینکه یک دانشگاه مسئول از چه عناصر و ارکانی می تواند تشکیل شود و اصول دانشگاه مسئول چیست؟ از جمله سوالاتی است که باید بدان توجه کرد.
مسئولیت عبارت است از قرارگرفتن در هرگونه موقعیتی که قابلیت مواخذه و استیضاح را داشته باشد. یعنی زمانی که یک شخصی مسئول می شود می تواند مورد سوال قرار بگیرد. البته در هر موقعیتی نمی شود افراد را مورد سوال قرار داد چراکه شرایط و ویژگی های خاص خودش را دارد.
پرسش اول این است که آیا مسئولیت پذیری مطلوب است؟ در نظر خیلی از افراد مسئولیت امر مطلوبی نیست و معتقد هستند انسان باید آزاد و رها باشد و نباید به بند کشیده شود.
پرسش دوم این است که مسئولیت پذیری با کدام متافیزیک قابل تحقق است؟ در پاسخ به این پرسش باید گفت، مفهوم مسئولیت بدین معنا نیست که با هر متافیزیکی کنار می آید و از هر متافیزیکی می توانیم مطلوبیت مسئولیت را استنباط کنیم. لذا متافیزیک مسئولیت بسیار مهم است و به ما کمک می کند.
در مقابل آن دانشگاه خودبنیاد است که به دلیل متافیزیک مادی گرایانه و خودبنیادی که دارد مسئولیت پذیر می شود. به اعتقاد بنده مهم‌ترین تفکر فلسفی در پشتوانه قرار دادن مطلوبیت مسئولیت که می تواند به ما کمک کند، ادیان وحیانی و دین است. در دین مبین اسلام زمانی که به کتاب و سنت مراجعه می کنیم آموزه های بسیاری را می بینیم که دلالت بر مسئولیت پذیری دارند.
در آیه «إِنَّمَا یَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاءُ» بحث از علم و علما است. از میان تمام بندگان ما آن کسی که از همه خاشع تر است، علما هستند. حتی در قرآن کریم خداوند قبل از هر کسی خود را مسئول می داند در آیه شریفه «لَهُمْ فِیهَا مَا یَشَاءُونَ خَالِدِینَ کَانَ عَلَىٰ رَبِّکَ وَعْدًا مَسْئُولًا» خداوند وعده ای به بنده اش می کند که خود این وعده مسئولیت آور است.
همچنین در روایات و سیره و کلام معصومین داریم که «زکاه العلم نشره» زکات علم نشر آن است یعنی زمانی که من چیزی آموختم مسئول هستم و مسئولیت انتشار آن مطلب بر عهده من است که این بحث بارها در کتاب و سنت بدان پرداخته شده است.
پرسش سوم این است که اگر با فرض اینکه پذیرفتیم مسئولیت امری مطلوب است و به معنای مواخذه کردن می باشد، چه نهادی یا چه افرادی باید به مواخذه کردن بپردازند؟ در پاسخ به این پرسش، شش عنصر وجود دارد از جمله دانشگاه، علم، عالم، دانشجو، دانشگاه مسئول و اشخاص که می توان از آنها نام برد. در نهایت می توان گفت دانشگاه مسئول از این شش عنصر، مفاهیمی همچون شرافت خواهی، حقیقت جویی، حرمت گذاری، همت طلبی، وجدان جمعی و وفاداری تشکیل شده است.