در ادامه نشست مسئولیت اجتماعی حجت الاسلام دکتر امیدی ابتدا به تعریف و تبیین مطالبه گری اجتماعی و سپس به بررسی مطالبه گری از مسئولان نظام پرداخت و بیان داشت: مطالبه گری در معنای لغوی، طلب و درخواست و خواستن حق است. در واقع بحث مطالبه گری یعنی طلب کردن حقی که در جامعه وجود دارد و مسئولان نیز باید این حقوق را استیفا کنند که طبیعتا تعقیب این حقوق و مطالبات اجتماعی عرصه های مختلفی را شامل می شود.
می توان گفت مطالبه گری به معنای حساس بودن اجتماع و نخبگان اجتماعی نسبت به حقوق اجتماعی مرتبط با یکدیگر و مرتبط با نظام سیاسی که در قوانین هر کشوری بدان تسریع و تاکید شده است.
به عنوان مثال در بحث عدالت باید آن چنان از طرف مردم و نخبگان مطالبه شود که هر مسئولی در صدد پاسخگویی برآید و لو اینکه برخلاف میلش باشد. لذا این گفتمان سازی در محیط های علمی بسیار مهم است. وجود نخبگانی که بتوانند حقوق اجتماعی و مسئولیت ها را مطالبه کنند مانند خون در شریان حیات اجتماعی ضروری است.
اهمیت مطالبه
اصل مطالبه گری از نفس آدمی آغاز می شود و انسان همیشه در وجود خود بین مطالبات حق و مطالبات امیال خود گرفتار است و این دو گونه مطالبه بین حق و امیال برقرار است کسانی که عقل را در پرتو امیال جست‌وجو می‌کنند نوع مطالبات شان متمایز است و به دنبال اهداف کوتاه مدت و لذت های آنی هستند، برای آنها مهم است که به آرامش و امنیت در سایه وادادگی و سازش با قدرت های جهانی برسند. غایت آنها افزایش منزلت، قدرت، ثروت، شهوت و شهرت را به دنبال دارد.
در مقابل افرادی نیز هستند که عقل را بر امیال برتری می دهند اهداف آنها متعالی است و لذت هایی که دنبال می کنند لذت های بادوام است اینان معتقدند که مطالبه گری اجتماعی باعث شکوفایی عقلانیت جمعی و تامین مصالح عمومی می شود.
اشتراک و تمایز مطالبه گری در فرهنگ‌های مختلف
هر فرهنگی با هر جهان بینی خاص خود، نوعی مطالبات خاص خودش را دارد مثلا در فرهنگ مدرن مصرف گرایی بسیار اهمیت دارد و در مقابل جامعه سنتی مسئله ارزش خانواده مهم است و مرحله ای هم داریم که مرحله گذار است یعنی مرحله ای که یک جامعه سنتی به سمت جامعه مدرن می رود به هر حال این گذار از یک مرحله فرهنگی به مرحله دیگر و انتقال از یک فرهنگ به فرهنگ دیگر طبیعتا تغییرات و تحولاتی را در پی دارد.
بنابراین با یک گسست فرهنگی مواجه خواهیم بود یک گسست بین النسلی که فرهنگ ها باهم تفاوت و تمایز پیدا می کنند. حال در این بزنگاه انتقال فرهنگی اگر در مکتبی تعریف نشده باشد که چه ارزشی مثبت است و چه ارزشی منفی، کار بسیار دشوار خواهد شد.
عرصه‌های مطالبه گری
عرصه های متعددی در این زمینه وجود دارد، از جمله عرصه فرهنگی، اینکه تمام کشور از عدالت فرهنگی برخوردار باشند، ارزش های اخلاقی در جامعه نهادینه شود، مبارزه با مفاسد اخلاقی به طور خاص صورت پذیرد، مبارزه با تهاجم فرهنگی، توسعه و سالم سازی فضاهای فرهنگی و عدالت اقتصادی.
در عرصه سیاسی توجه به مواردی از قبیل قانون مداری، جوان‌گرایی، شایسته سالاری، شفافیت در آرا، استقلال سیاسی را می توان نام برد. عرصه های اجتماعی نیز همچون مبارزه با آسیب های اجتماعی و مبارزه با پیشرفت آن، افزایش سن ازدواج، غیر دینی شدن برخی لایه های اجتماعی، تضعیف اخلاق عمومی از جمله مواردی است که می توان نام برد.
لزامات جدی در حوزه مطالبه گری
باید انگیزه صحیح، تلاش و جدیت، صبر و مقاومت در زمینه های سیاسی اجتماعی ایجاد شود تا زمینه گفت‌وگو ایجاد شود. به کارگیری شیوه های صحیح مطالبه و مسئولیت پذیری، روحیه تیمی و کار جمعی و ایجاد تشکل های مردم نهاد از جمله الزامات در زمینه مطالبه گری هستند که باید بدان توجه داشت.
مطالبه گری صحیح
مطالبه در دو عرصه رسمی و غیررسمی امکان پذیر است نهادهای رسمی اگر بخواهند مطالبه گری در بین مسئولان خود داشته باشند باید بر اساس قانون عمل کنند اما در عرصه غیر رسمی اولین کار این است که بر اساس ترتب امر به معروف عمل کنند، تذکر مشفقانه و بیان خیرخواهانه داشته باشند، گفت‌وگوی هوشمندانه و گفتمان سازی دقیق و موثر برای مطالبات حق از جمله موارد دیگر است.
ابزارهای مفید در عرصه مطالبه گری
در عرصه اجتماعی می توان از احزاب سیاسی، نخبگان، مطبوعات، صدا و سیما، هیئت های مذهبی و سازمان های مردم نهاد نام برد. مهم ترین بخش، تشکل های نخبگانی هستند که به اعتقاد بنده باید ابتدا تشکل حوزه و دانشگاه در مجموعه های کوچک شکل بگیرد و سپس به عنوان یک ائتلاف بزرگ و شناخته شده مطرح شود.
اما در این بین یک سری مزایا و آسیب هایی وجود دارد؛ از جمله مزایای آن عبارت اند از: یکپارچه سازی و هدفمندی فعالیت ها، افزایش قوت آمریت و بازدارندگی، ورود در عرصه های قدرت، سازماندهی و انسجام بخشی بین نیروها، سرعت بخشیدن به نتیجه گیری، ایجاد هراس در بین مفسدان و رانت خواران، ایجاد تحرک در میان قشر خاکستری.
سیاست زدگی افراطی، شخصیت زدایی و شخصیت زدگی، ضعف تبلیغی شدید، ابهام در خاستگاه مطالبات و عوام زدگی، نیز از جمله آسیب هایی است که می‌توان در این عرصه برشمرد.